Maymun Çiçeği virüsü nedir? Belirtiler ve tedavisi

Afrika Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Nedir?

Maymun çiçeği, Poxviridae adlı virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ait Monkeypox virüsünden kaynaklanan bir hastalıktır.

Poxviridae ailesinde yer alan diğer virüsler olan Variola virüsü çiçek hastalığına, Cowpox virüsü sığır çiçeğine yol açarken Vaccinia virüsü ise çiçek aşısı üretiminde kullanılır. Hastalığın adı her ne kadar maymun çiçeği olsa da virüs, aslında kemirgenlerden köken alır.

1958 yılında bir araştırma için tutulmakta olan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerle görülen iki farklı salgın sonucunda tespit edilen virüs, bu nedenle maymun çiçeği olarak adlandırılmıştır. İnsanlarda ise maymun çiçeği virüsünün enfeksiyonu ilk kez 1970 yılında gözlenmiştir.

Bu yıllardan günümüze dek maymun çiçeği Afrika kıtasında tek tük bildirilen vakalar şeklinde düzenli olarak görülmekteydi. Tropikal yağmur ormanlarının bolca yer aldığı Batı ve Orta Afrika’da uzun yıllardır görülen ve bu bölge ile sınırlı kalan maymun çiçeği, nadir olarak bölgeden ihraç edilen hayvanların yol açtığı bulaş ile dünyanın farklı yerlerine ulaşabilmekteydi.

Ancak son dönemde hastalık geçmiş döneme oranla daha fazla yaygınlaşmış, farklı bölgelerden farklı insanlar üzerinde teşhis edilmiştir.

Özellikle Covid-19 pandemisinin dünya genelinde yol açtığı yıkıcı etkilerden kaynaklı olarak yeni bir virüs salgını ihtimali olarak görülen maymun çiçeği, henüz bu aşamada bir yayılım göstermese de detaylı olarak takip edilmeye başlanmıştır.

Maymun Çiçeği Varyantı Nedir?

Maymun Çiçeği Virüsü, zaman içinde mutasyona uğrayarak farklı varyantlar oluşturur. Bu varyantlar; virüsün bulaşıcılığını, hastalığın şiddetini ve tedaviye yanıtını etkiler. Afrika'da tanımlanan iki ana varyant vardır: Kongo Havzası ve Batı Afrika varyantları.

Kongo Havzası varyantı daha şiddetli seyir gösterirken, Batı Afrika varyantı genellikle daha hafif enfeksiyonlarla ilişkilidir. Varyantların ortaya çıkışı, bölgesel epidemiyoloji ve halk sağlığı stratejilerinde değişikliklere neden olabilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği hastalığı, insanlara virüsle enfekte olmuş bir hayvandan veya maymun çiçeği enfeksiyonu geçiren başka bir insandan bulaşabilir. Her virüste olduğu gibi maymun çiçeğinde de enfeksiyon etkeni ile temasın ardından bir kuluçka süresi söz konusudur.

İlk semptomların ortaya çıkışı 5 ile 21 gün aralığında herhangi bir zamana denk gelebilir. En yaygın belirti verme başlangıcı ise 6-13. günler arası süreç olarak tespit edilmiştir. Belirtiler geçmiş dönemde büyük salgınlara yol açmış olan çiçek hastalığı ile benzerlik gösterse de biraz daha farklı şekilde seyreder.

En temel belirtiler arasında şunlara yer verilebilir:

Yüksek ateş

Baş, sırt ve kas ağrıları

Lenf bezlerinde şişlikler

Yorgunluk hali

Üşüme ve titreme

Ciltte su çiçeğine benzer, su dolu küçük kabarcıklar şeklinde görülen döküntüler

Maymun çiçeği hastalığında döküntüler, ilk belirtilerin gözlenmeye başlanmasından itibaren 1-5 gün aralığında görülür.

Çoğunlukla ilk döküntüler yüz bölgesinde gözlenir. Ardından vücudun diğer bölgelerine yayılır. Bazı hastalarda genital bölge, gözler ve ağız içi mukozada da lezyonlar görülebilir.

Hastalık, döküntülerin benzerliği nedeniyle su çiçeği ile karıştırılabilir. Döküntüler başlangıçta içi su dolu kabarcıklar iken zamanla bunlar kabuklu noktalar haline dönüşür ve iyileşmeye başlar.

Bazı hastalarda lezyonlar tüm vücuda yayılan yüzlerce kabartıyı içerirken bazı hastalarda ise daha az sayıda kabarcıklanma oluşur. Yoğun vakalarda lezyonlar birleşerek deri yüzeyinde geniş çaplı döküntüleri beraberinde getirir.

Hastalığın şiddetine göre genellikle 2 ile 4 hafta aralığında döküntüler tamamen kaybolur ve hastalık iyileşir. Maymun çiçeğinde ölüm oranı ise %3-6 gibi düşük bir orandır. Bunların büyük bir kısmını sekonder hastalıkları bulunan küçük yaştaki hasta grubu oluşturur.

Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı mıdır?

Monkeypox (maymun çiçeği) virüsünden kaynaklanan enfeksiyon bulaşıcı niteliktedir.

Hastalık genellikle fareler, sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan bulaşır. Vahşi yaban hayvanları ise virüsün insanlara bulaşmasındaki en önemli aracı olarak görülmektedir.

Virüsle enfekte olmuş bir hayvan tarafından ısırılmak, bu hayvanların vücut sıvılarına, derilerine veya hastalıktan kaynaklı döküntülerine dokunmak, enfekte bir hayvanın iyi pişmemiş olan etini tüketmek, kürkünü kullanmak gibi pek çok durum hastalığın bulaşma yolları arasında sayılabilir.

Bu şekilde insanlara geçen maymun çiçeği virüsü insanlar arasında da yayılarak bir salgın haline dönüşme riski oluşturur. Hasta bireyin vücudunda yer alan döküntüler ve bu kabarcıkların içerisindeki sıvılar hastalık etkenini içerir.

Dolayısıyla hasta bir kişinin döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysilerin, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları ortak olarak kullanmak gibi durumlar hastalığın kolaylıkla bulaşmasına neden olabilir. Bunun yanı sıra hasta kişinin öksürmesi veya hapşırması ile yayılan damlacıklar yolu ile de hastalığın bulaşması mümkündür.

Bu nedenle maymun çiçeği hastalığına benzer cilt lezyonları olan kişiler hijyenik önlemlere dikkat edilerek derhal sağlık kuruluşlarına ulaştırılmalıdır. Hastalığın teşhisini alan bireylerle temas minimuma indirilmeli, mümkünse karantina koşulları uygulanmalıdır.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşıyor?

Maymun Çiçeği Virüsü, genellikle enfekte hayvanlarla doğrudan temas yoluyla bulaşır. İnsanlara virüs taşıyan bir hayvanın ısırması, çizmesi veya vücut sıvılarıyla temas edilmesiyle geçebilir.

İnsandan insana bulaş ise solunum yolu damlacıkları, deri lezyonlarıyla temas veya kontamine nesneler aracılığıyla gerçekleşir.

Bulaşma riski, enfekte kişinin hastalık belirtilerini gösterdiği dönemde, özellikle döküntülerin aktif olduğu zamanlarda daha yüksektir.

Maymun Çiçeği Virüsü Korunma Yolları Nelerdir?

Maymun Çiçeği Virüsü'nden korunmanın en etkili yollarından biri, enfekte hayvanlar ve insanlarla temastan kaçınmaktır.

Kırsal alanlarda, özellikle kemirgenler ve primatlarla temas ederken dikkatli olunmalı, olası enfekte hayvanların vücut sıvılarına veya deri lezyonlarına temas edilmemelidir.

İnsandan insana bulaşmayı önlemek için hasta kişilerle yakın temastan kaçınmalı, kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. Ayrıca, sağlık çalışanlarının koruyucu ekipman kullanması ve izolasyon önlemlerini uygulaması önemlidir.

Maymun çiçeği, oldukça nadir görülen bir hastalıktır. Bu nedenle günümüzde bu hastalığa yakalanma olasılığı ülkemiz koşullarında oldukça düşüktür.

Ancak son dönemde bildirilen vaka sayılarındaki artış ve hastalığın beklenmedik ülkelerde ve insanlarda görülmeye başlaması göz önünde bulundurulduğunda virüse karşı hijyen kurallarına dikkat edilmesinde fayda vardır.

Tüm hastalıklara karşı korunmaya yardımcı olan hijyen kurallarına dikkat edilmesi, korunmanın en önemli aşamasını oluşturur. Bunun için eller düzenli olarak su ve sabunla yıkanmalı, kirli yüzeylere dokunulduktan sonra eller temizlenene dek yüze veya solunum organlarına kesinlikle dokunulmamalıdır.

Hayvan etleri önemli bir bulaşma yolu olduğundan yalnızca iyi pişmiş olan etler tüketilmelidir. Bunun haricinde doğada vakit geçiren insanlar da dikkatli olmalıdır. Ölü hayvanlar da dahil olmak üzere başıboş ve vahşi hayvanlara yaklaşılmamalıdır.

Doğada görülen ve sağlıklı gözükmeyen hayvanlara kesinlikle temas edilmemelidir. Kemirgenler hastalığın önemli bir bulaşma yolu olduğundan fare gibi hayvanların girip çıktığı tespit edilen alanlar varsa bunlar detaylı bir şekilde temizlenerek dezenfekte edilmelidir.

Böyle alanlarda saklanan gıda maddeleri mevcut ise bunlar da imha edilmelidir. Su çiçeğine benzer deri kabarcıkları bulunan, ateş, üşüme, titreme gibi enfeksiyon belirtileri gösteren bireyler mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurarak muayeneden geçmelidir.

Bu bireylerin kullandığı giysiler, havlu ve yatak örtüsü gibi ürünlere de temas edilmemeli ya da ortak kullanım var ise derhal sonlandırılmalıdır.

Düzenli check-up taraması yapmak virüs ve bakterilerin en çok etki ettiği bağışıklık sisteminin takibini sağlar, check up ne demek diye merak eden kişilerin kolaylıkla görebilecekleri en önemli şeylerden biri de bağışıklık sisteminin düzenli takibini sağlamaya sunduğu katkıdır.

Virüs şu ana dek sınırlı sayıda kişide görülmüş, herhangi bir salgına yol açmamıştır. Ancak kısa dönemde farklı ülkelerden beklenenin üzerinde vaka sayısı bildirilmiş olduğundan virüse karşı dikkatli olunmasında fayda vardır.

Bu nedenle eğer siz de çiçek hastalığına benzer deri döküntüleri yaşıyor, herhangi bir enfeksiyon belirtisi gösteriyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak doktor kontrolünden geçebilirsiniz.

Böylelikle olası hastalıklarınızın erken tespit edilmesini ve yakınlarınıza bulaşmadan tedavi edilmesini sağlayabilirsiniz.