Hep düşünmüşümdür asırlardır Türk yurdu olan İdil Ural bölgesi, nasıl oldu da Rusya’nın egemenliğine girdi? Nasıl oldu da buraları işgal eden Rusya, buralarda kısa zamanda hakimiyetini sağlamlaştırdı? Bu sorularımın cevabını Prof. Dr. İlyas Topsakal Hocanın, Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı tarafından yayınlanan “Rus Misyoner Kaynaklarına Göre Rus Çarlığı ve Türkler (1552-1917)” eserinde buldum.
Pek bilinmese de İdil Ural bölgesi, İslam’ı ilk kabul eden Türk Devleti olan İdil Bulgarlarının ana vatanıydı. Devlet yıkıldıktan sonra İdil Bulgarlarının bir kısmı, şimdiki oldukları yerde kalarak milli kimliklerini ve dinlerini korurken, buradan ayrılan diğer bir kısmı da Slavlar ile karışarak balkanlara gelmiş ve bugünkü Bulgaristan’ı oluşturmuşlardır. Balkanlara gelen bu grup daha sonra Hıristiyanlaşmıştır.
İdil Ural bölgesinde kalan Müslüman Türkler ise, Cengiz’den sonra, bölgede kurulan Altın Orda Devletinin egemenliğine girmişlerdir. Altın Orda Hanı Berke’nin Müslüman olmasından sonra, bu topraklarda İslam, geniş şekilde yayılmıştır. Fakat, Altın Orda Devleti yıkıldıktan sonra, egemenliğindeki bölgelerde hanlıklar oluşturuldu. İdil Ural bölgesinde de, Kazan Hanlığı kuruldu. 1438 yılında kurulan bu Hanlık, 1552 yılında Ruslar tarafından kanlı bir şekilde yıkıldı.
Çoğunluğu Türk olan bu bölgede, Ruslar fazla tutunamayacaklarını bildikleri için yeni bir planı uygulamaya koydular. Bu plan, bölgede Ortodoks Hıristiyanlığı yaymak ve bu şekilde İdil Ural topraklarını kontrolleri altında tutmaktı.
Ruslar gelmeden önce çoğunluğu Türk olan bölgede en geniş yayılmış dinler İslam ve eski Türk inançlarıydı. Ruslar bölgeyi Ortodokslaştırmaya başlayınca, Müslüman Tatarlar buna karşı çıktı. Müslümanlar üzerinde pek etkili olmayan Ruslar, Müslüman Türkleri Kazan şehrinde sürerek onları bölgeden uzaklaştırdı. Ardından camilerinin hepsini yıktırdı. İslam’ı dinine tabi olmayı yasakladı. Hıristiyan olanlaraysa birçok imtiyazlar ve toprak vererek onları Kazan şehrinde yerleştirdi. Hıristiyan olan Türklerin birçoğu, eski Türk dinine inananlardı. Müslüman Türkler ise çoğunluk olarak dinlerini korudular.
Rus Arşiv belgeleriyle de desteklenen kitapta, Rusların Hıristiyanlığı din olarak değil, asimile aracı olarak nasıl kullandıkları, detaylıca anlatılıyor. Hatta, Rusya’nın hiçbir yerinde din adamlarına verilmeyen yetkilerin ve saygınlığın, Kazan’da sağlandığından bahsediliyor.
Fakat, Rusların bütün uğraşlarına rağmen, Rusya egemenliğinde olsalar bile, bugün İdil Ural bölgesi halen Türk Yurdudur. Evet, orada Hıristiyan Türkler ve başka milletler de mevcuttur ama o kadar baskıya ve asimilasyona rağmen, günümüzde bile Kazan’da İslam’ın bayraktarı olan Türkler mevcuttur. Allah sayılarını arttırsın.
